واژه “کاغذ” که تاکنون آن را میشناختیم و از آن استفاده میکنیم عمدتا از الیاف سلولز تشکیل شده است. فرآیند تولید کاغذ سلولزی با مسائل زیست محیطی متعددی همراه است بطوریکه تهیه مواد اولیه مورد نیاز تا پروسه ساخت کاغذ را در بر میگیرد. استفاده از مواد خام چوبی برای این منظور همواره با جنگل زدایی همراه بوده است که خود سبب انتشار گازهای گلخانهای میگردد. فرآیندهای خمیرسازی، بویژه آنهایی که بطور شیمیایی انجام میشوند، نیز سبب ایجاد آلودگی زیست محیطی میشوند که در میان آنها میتوان به ایجاد ضایعات مختلف و همچنین آلودگی هوا اشاره کرد. همچنین، فرآیند رنگ بری (bleaching) کاغذ نیز شامل استفاده از مواد شیمیایی خطرناک بر پایه کلر میشود. علاوه بر فرآیند خمیرسازی، فرآیند کاغذ سازی همچنین شامل استفاده از مقادیر عظیمی از منابع مانند آب و انرژی میشود بطوریکه تلاش در جهت بهبود این شرایط همواره از نظر تکنولوژیکی آسان نیست.
به دلیل وجود این مسائل، در اواخر دهه نود، یک کمپانی بنام Lung Meng در کشور تایوان شروع به توسعه تکنولوژی جدیدی از ساخت کاغذ بنام کاغذ سنگی (stone paper) کرد. در حال حاضر، نزدیک به 40 کشور گونهای از این نوع کاغذ را ثبت کردهاند و محصولات آنها با نامهای تجاری مختلفی در بازار ارائه شده است. تکنولوژی فرآیندی کاغذ سنگی از نظر مواد اولیه مورد استفاده و تکنولوژی عمل آوری آن کاملا متفاوت با فرآیند کاغذ سازی مرسوم است. در این نوع کاغذ از هیچ گونه گیاه یا درختی در پروسه تولید استفاده نمیشود. همچنین هیچگونه آبی برای تولید این نوع از کاغذ مصرف نمیشود. کاغذ سنگی محصولی مشابه با کاغذ مرسوم سلولزی است. کاغذ سنگی محصولی قوی و با دوام است، که از پودر سنگ غنی از کربنات کلسیم و یک بستر پلیمری تشکیل شده است. برای تولید کاغذ سنگی در ابتدا صخرههای سنگی در آسیابهای مخصوص خرد شده و به پودر تبدیل میشوند و سپس با یک زمینه پلیمری قابل بازیافت و غیر سمی مخلوط میشوند. بیش از 60 درصد از ترکیب ماده نهایی در محصول کاغذ سنگی را پودر معدنی تشکیل میدهد. مواد معدنی پودری موادی هستند که از نظر عملکرد مشابه با الیاف مورد استفاده در کاغذهای مرسوم عمل میکنند. در ضمن از پلیمرها به عنوان زمینه غیر معدنی استفاده میشود تا بتوان مخلوطی از مواد با قابلیت شکل دهی بصورت فیلم و یا ورقه تولید کرد.
مواد مورد استفاده در تولید محصول کاغذ سنگی
مخلوط مواد خام اولیه مورد استفاده در این محصول دوست دار محیط زیست است. کاغذ سنگی دارای استحکام پارگی بالایی است که بیشتر از استحکام کاغذ معمولی است. بعلاوه کاغذ سنگی را حتی میتوان زمانیکه مرطوب است نیز برای نوشتن استفاده کرد. لازم به ذکر است که کاغذ سنگی نسبت به کاغذهای مرسوم دارای مقاومت بسیار بالاتری در برابر اشتعال میباشد زیرا از درصد بالایی پودر معدنی تشکیل شده است. همچنین به دلیل داشتن ماهیت ساختاری کاملا متفاوت با کاغذهای سلولزی، کاغذ سنگی مقاومت بالایی در برابر حشرات و موریانه دارد که در دوام، پایداری و طول عمر محصول نهایی بسیار تاثیر گذار است. همچنین ادعا شده است که تکنولوژی ساخت کاغذ سنگی هیچگونه آلودگی برای هوا و آب ایجاد نمیکند. هیچگونه ترکیبات اسیدی و یا حاوی کلر در آن بکار نمیروند و کاغذ سنگی نهایی در حقیقت یک محصول کاملا غیرسمی است و در تماس با مواد غذایی نیز مشکلی ایجاد نمیکند. همچنین فرآیند تولید کاغذ سنگی نه تنها آلودگی برای محیط زیست ندارد بلکه میزان مصرف انرژی در این فرآیند نسبت به فرآیند تولید کاغذهای سلولزی بسیار کمتر است. درنتیجه میزان تولید گازهای گلخانهای طی فرآیند تولید کاغذ سنگی بسیار کمتر است.
کاغذ سنگی میتواند برای محصولات متنوعی بکار رود. برای مثال میتوان از این کاغذ به عنوان جایگزین کاغذهای سلولزی مرسوم در صنعت نشر و چاپ، تولید دفترچه و برگه یادداشت، کتاب، پوسترها، برگهها، بروشورها و همچنین تولید پاکت و کیسه و یا به عنوان بر چسب در محصولات لبنی، بهداشتی و دارویی بکار رود.
مجید مهرابی